Hezkuntza inklusiboa eta eskola inklusiboa

Hezkuntza inklusiboa edo heziketa inklusiboa komunitate bateko, pertsonek, haurrak zein helduak, elkarrekin ikasteko hezkuntza da. Hartara, eskola inklusiboak ez du inongo hautaketarik egiten, haur guztiak hartzen ditu,  haien jatorri, klase sozial eta kulturari erreparatu gabe, baita ere desgaitasun edo behar bereziak dituzten pertsonak barneratuz. Helburuak, beraz, orokorra hezkuntzarako eskubidea gauzatzea, aukera berdintasuna eta partaidetza dira, ikuspuntu humanista batetik eta elkartasunaren alde; eskola inklusiboak konstruktibismoa eta lankidetzazko ikaskuntza izaten dira ikuspegi onartuenak. Bere anzitasunean, ordea, hezkuntza inklusiboak erreparatu egiten die haur eta pertsona bakoitzak dituen beharrei, helburua ez da beraz haurrak eta pertsonak berdintzea, baizik eta bakoitza bere behar eta gaitasunen arabera heztea. Hezkuntza integratzailearen kontzeptuarekin nahastu ohi den kontzeptua da, baina kontzeptu hori behar bereziak dituzten haurren testuinguruan sortu da, hezkuntza inklusiboak izaera globalagoa duen bitartean. Nazioartean hezkuntza inklusiboaren kontzpetua praktikan jartzeko ahalegin handiena Erroma Proiektua izan da.

Erreferentziak

Ikaskuntza esanguratsua

Ikaskuntza esanguratsua edo ikaskuntza adierazgarria ikasleak jaso eta barneratu egiten duen hura, eskuraturiko ezagutzak eta trebetasunak bere bizitzan zehar praktikan erabiltzeko moduan. Ikaskuntza mekanikoaren aurkakoa litzateke: informazio bilketa hutsa, bere eskema kognitiboak osatzen lagunduko luketen ikaslearen aurretiko kontzeptuekin lotzen ez dena. Ikaskuntza esanguratsuak ikaslearen egitura kognitiboan oinarritu behar da, ikasleak kontzeptu berriak aurretiko kontzeptuekin lotu ditzan, egitura kognitiboa etengabe osatuz modu honetan. Kontzeptu zahar eta berrien arteko lotura horri asmimilazio-printzipio deirtoz. Horretarako metodo egokiena aurkikuntza bidezko ikaskuntza da, eta ez ikaskuntza mekanikoaren oinarri izaten den errezepzio bidezko metodoa.

Ikaskuntza esanguratsuaren inguruko teoria David Ausubel (1918-2008) psikologoak eratu zuen, Jean Piageten ideietan oinarrituz.

Artikulu hau honela aipatu: Sarasola, Josemari, "Ikaskuntza esanguratsua"; Gizapedian, iraila 21, 2018, https://gizapedia.hirusta.io/ikaskuntza-esanguratsua/.

Analfabetismo funtzionala

Analfabetismo funtzionala irakurri eta idazteko gaitasunak eskuratuta ere, gizartean funtsezkoak diren konpetentziak ez dituzten pertsonen egoera. Analfabetismo funtzionalaren barruan bereziki jaso da oinarrizko tresna informatikoak ez menderatzea, eta horregatik analfabetismo teknologikoa ere deitu izan zaio. Hala ere, badira teknologiarekin zerikusirik ez duten analfabetismo funtzional motak, hala nola analfabetismo idiomatikoa. Analfabetismo funtzionala bereziki gizarte industrialarekin (autoa gidatzen ez jakitea), globalizazioarekin (ingelesez ez jakitea, adibidez) eta informazioaren gizartearekin (telefono adimentsuak erabiltzen ez jakitea) batera zabaldu den fenomenoa da, eta horren ezaugarri nagusia atzera bueltaren posibilitatea da: irakurri eta idazteko gaitasunen kasuan ez bezala, egun analfabeto funtzionala ez den pertsona bat analfabeto bihur daiteke hemendik denbora batera, ingurune sozial eta teknologikoa aldatzen bada. Gainera, analfabetismo funtzionala metakorra ere bada; irakurtzeko ezintasunak oinarrizko ezagutzak eskuratze oztopoa den bezalaxe, ordenagailua erabiltzen ez jakiteak horrekin loturiko beste ezagutza batzuk eskuratzeko ezin gaindituzko traba izaten da. Azkenik, irakurtzen eta idazten ez jakitea klase sozialarekin loturiko fenomenoa izaten den bitartean, analfabeto funtzionalak bereziki adineko pertsonak izaten dira, klase sozialari erreparatu gabe.

Artikulu hau honela aipatu: Sarasola, Josemari, "Analfabetismo funtzionala"; Gizapedian, iraila 21, 2018, https://gizapedia.hirusta.io/analfabetismo-funtzionala/.

Kartogramak

Kartograma eskualde edo herrialdeetako datu estatistikoak mapa batean irudikatzeko mapak dira, datu estatistiko horiek eskualde edo herrialde horietan kolorez, puntuz edo diagramaz irudikatuz. Kartograma aldaera bereziak dira kartograma anamorfikoak, non eskualde eta herrialdeko azalera datu estatistikoak adierazten duen magnitudearekin arabera aldatzen den, mapa desitxuratuz nolabait, baina eskualde eta herrialdeen arteko mugakidetasun erlazioak atxikiz.

Beste hizkuntzetan: ingelesez, cartogram; gaztelaniaz, cartograma; frantsesez, cartogramme.

.

Europako herrialdeen biztanleriaren kartograma anamorfikoa. Italiako azalera handiagotu egin da, beste herrialdeen baino biztanleria-dentsitate handiagoa duelako.

Hauteskunde emaitzen kartograma. Estatu bakoitzean sektore-diagrama batez adierazten dira alderdien boto-proportzioak. Estatuaren koloreak irabazlea adierazten du. Iturria: Ali Zifan, Commons.

Ziklotimia eta ziklotimikoak

Ziklotimia edo nahasmendu ziklotimikoa gogo-aldarte depresiboak, normalak eta hipomaniakoak eta euforikoak epe luze batean aldizkatu egiten dituen nahasmendu mentala da, nahasmendu bipolarra baino arinagoa da, depresioa eta hipomania larriak izatera heldu gabe. Ziklotimia pairatzen duten pertsonak ziklotimikoak direla esaten da.

Ekonomia estatikoa eta ekonomia dinamikoa

Ekonomia estatikoa denbora kontuan hartzen ez duten eredu ekonomikoen ikuspuntua da. Ekonomia dinamikoak, berriz, aldaketa ekonomikoak nola gertatzen diren aztertzen du, orekara heldu arte. Beste alde batetik, ekonomia estatikoak, ceteris paribus baldintzapean, ekonomian eragina duten aldagai asko konstantetzat hartzen dituen bitartean, ekonomia dinamikoak aldagai ekonomikoetan izaten diren etengabeko aldaketak hartzen ditu bitartean. Argi dago ekonomia dinamikoak errealitate ekonomikoaren ikuspuntu errealistagoa ematen duela, baina horren azterketa askoz ere konplexuagoa da; eredu ekonomiko estatikoek, berriz, errealitatetik urrun izaten dira, baina askoz ere sinpleagoak dira.

Oreka partziala

Ekonomian, oreka partziala merkatu edo sektore jakin batean gertatzen den oreka da, beste merkatu edo sektoreen eragina kontuan hartu gabe edota haietan eraginkorrak izan daitezkeen aldagaiak konstante hartuz.

Bokal protetikoak

Bokal protetikoak hitzaren hasieran gaineratzen diren horiek dira, ortografiaz nahiz ahoskatzean. Beraz, hitzaren hasierako metaplasmoa da. Ohikoa da beste hizkuntzetatik maileguak hartzean (adibidez, estresa eta eski, ingelesezko stress eta ski hitzetatik. Euskal toponomian ere maiz agertzen da; adibidez Rekalde / Errekalde.

Immolazioa

Immolazioa (latinezko immolatio hitzetik, etimologikoki  mola salsa, "biktimen gainean isurtzen zen irin errea eta gatza", in- aurrizkiarekin) biktimak sakrifizioan hiltzea da, jatorrian eta gehienetan arrazoi erlijiosoengatik eta biktima horiek Jainkoari eskainiz. Nork bere burua sakrifikatzea, bere buruaz beste egitea ere bada, sakrifizio moduan. Protesta moduan ere baliatu da.

Beste hizkuntzetan: ingelesez, immolation; gaztelaniaz, inmolación.