Giza baliabideei buruz, polibalentzia edo balioaniztasuna hainbat gaitasun edo funtzio dituen pertsonaren ezaugarria da. Espezializazioaren aurkako kontzeptua da, baina egon badaude pertsonak aldi berean espezializatuak eta polibalenteak direnak, haien berezko arloaz gainera, talde-lanerako, komunikaziorako eta aldaketara azkar moldatzen direnak. XX. mendean zehar, bereziki fordismoa eta taylorismoa nagusi ziren lanpostuetan espezializazioa bilatzen zen bitartean, XXI. mendeko enpresetan malgutasuna eta beraz polibalentzia lehenesten.
Azken artikuluak
Kapital soziala
Kapital soziala bazkideek enpresara ekarritako diru eta beste ekarpen materialen multzoa da, eta beraz horren banaketak enpresaren jabetza adierazten du. Aldi berean, ondare garbiaren funtsezko atala da: enpresaren aktiboa finantzatzeko balio du eta hartzekodunen aurrean enpresak eskaintzen duen bermea ere bada. Legez, enpresa guztiek behar dute kapital soziala sorrera-unean, jarduera abiarazi ahal izateko; geroago kapitala handitu ere egin dezakete, bazkide zahar eta berrien ekarpen berrien bitartez, nahiz jaruderan osaturiko erreserbak kapitalera bilduz.
Ikus, gainera
Merkatuko kontzentrazioa
Merkatuko kontzentrazioak merkatu edo sektore ekonomiko batean diharduten enpresen kopurua eta enpresa horiek merkatua beraien artean nola banatzen duten, haien merkatu-kuota alegia, adierazten du. Hala, muturreko egoera bi bereizten dira: merkatu guztiz atomizatua (lehia perfektua, adibidez), non enpresa txiki asko diharduten, merkatu-kuota txikiekin, eta monopolioa, non enpresa bakar batek merkatu osoa hartzen duen. Aniztasun kontzeptu orokorraren aldaera edo aplikazioa besterik ez da: banaketa bat anitza da elementu (enpresa) kopurua oso handia denean, eta horien tamainak berdinak direnean.
Merkatuko kontzentrazioa neurtzeko hainbat indize asmatu dira. Horien artean erabilienetakoa Herfindahl indizea da. CR4 eta CR8 neurriak (4 eta 8 enpresa handienek, hurrenik hurren, hartzen duten merkatu-kuota) ere maiz baliatzen kontzentrazioa neurtzeko.
Kobazulo mediatikoa
Espainian, kobazulo mediatikoa eskuineko hedabide, kazetari eta iritzi-emaileei izendatzeko XXI. mendetik baliatzen den esamolde gaitzesgarria da. Ideologiatik haraindi, kobazulo mediatikoaren ezaugarriak dira halaber manipulazioa, desinformazioa, erasokortasuna eta gorrotozko diskurtsoa.
Herfindahl indizea
Herfindahl indizea edo adierazlea (H indizea), Herfindahl–Hirschman indizea (HHI indizea) ere deitua, merkatuaren kontzentrazioa (ez nahastu kontzentrazio estatistikoarekin) neurtzeko adierazle bat da. 
izanik enpresa bakoitzaren merkatu kuota portzentajean izanik, honela kalkulatzen da:
![\[H=\sum_is_i^2\]](http://gizapedia.hirusta.io/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-258a523e12c7372c767b4a8a3da0adf3_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
Herfindahl indizea Simpson adierazlearen aldaera besterik ez da, eta beraz finean aniztasun-adierazlea da, berdintasun/kontzentrazio dimentsioa eta elementu kopurua, beraz H indizeari buruz merkatuaren atomizazioa, batera jasotzen dituena.
Indizearen edonolako interpretazioa subjektiboa da berez, baina orokorrean honela interpretatzen da:
- 0-1000 tartean, merkatuaren kontzentrazioa txikia da, enpresa asko daude kuota txikiekin;
- 1000-1800 tartean, merkatuaren kontzentrazioa ertaina da;
- 1800 baliotik gora, merkatuaren kontrentrazioa handia da;
- H indizeak 10.000 balioa hartzen du monopolioaren kasuan:
.
Artikulu hau honela aipatu: Sarasola, Josemari, "Herfindahl indizea"; Gizapedian, urria 14, 2019, https://gizapedia.hirusta.io/herfindahl-indizea-adierazlea/.
Ikaskuntza asoziatiboa eta ez asoziatiboa
Konduktismoaren paradigmatik, ikaskuntza ez asoziatiboan subjektuen erantzun bakoitza, eta azken finean ikaskuntza eta portaera, estimulu bakar baten ondorioz, eta ez beraz estimuluen arteko loturez, gertatzen da; horien artean, ohikuntza eta sentsibilizazioa bereizten dira bereziki. Adibidez, ohikuntzaren bitartez zarata etengabera (estimulua) azkenean ohitu eta horren aurrean egonezina erakusten ez duen pertsona. Ikaskuntza asoziatiboan berriz, estimuluen arteko lotura nabarmentzen da ikaskuntza: baldintzapen klasikoan, estimulu baldintzagabe eta estimulu baldintzatuen arteko loturaz, eta baldintzapen instrumentalean, errefortzu, omisio eta zigorren bitartez. Adibidez, aita etxera heltzen denean, pozik jartzen den haurra, dakielako jolasean hasiko dela berarekin (hemen bi estimuluak aita etortzea eta jolasa dira).
Ohikuntza
Ohikuntza ikaskuntza ez-asoziatibo edo estimulu bakarrekoa da, estimuluaren ondorioz subjektuak duen erantzuna gutxitzea dakarrena, estimulua behin eta berriz errepikatzean subjektua nolabait horretara ohitu eta bere hasierako erantzuna abantailarik ez dakarkiola hautematen duenean. Horren adibidea pertsona batek ezagutzen ez duen txakur bat zaunka hastean sentitzen duen beldurra da, denboraren poderioz gutxitzen joango dena, txakurrak zaunka besterik ez duela egiten ikusita. Ohikuntzaren efektua dago estimuluaren maiztasunarekin eta intentsitatearekin dago loturik: zenbat eta maizago izan estimulua, ohikuntza orduan eta sendoagoa izango da; zenbat eta indartsuagoa estimulua, ohikuntzaren efektua orduan eta txikiagoa izango da. Ohikuntza ez da ikaskuntza ez-asoziatibo bakarra: sentsibilizazioa edo asetasuna ere estimuku bakar baten eraginez gertatzen den ikaskuntza da.
Ohikuntza ez da nahastu behar ikaskuntzarekin zerikusia ez duten beste erantzun mota hauekin:
- nekea, giharren erantzun fisiologikoa besterik ez dena;
- moldaera sentsoriala, zentzumenek estimuluen errepikapenaren aurrean erantzuteko duten sentikortasunaren gutxitzea.
Beste hizkuntzetan: ingelesez, habituation; gaztelaniaz, habituación.
Turistifikazioa
Turistifikazioa herri, hiri edo eskualde bateko azpiegiturak eta zerbitzuak bertako jendearen beharretara egokitu baino turisten desirak asetzera bideratzen direnean gertatzen den egoera da. Horrekin batera, etxebizitza eta oinarrizko beste zerbitzuen prezio igoera nabarmen batekin loturik agertzen da. XX. mendearen bukaeratik polo turistiko global bilakatu diren eremuetan gertatzen da bereziki, turismoaren globalizazioaren eta masifikazioaren ondorioz. Epe luzera bertako jendea aldi baterako turista populazio batekin ordeztea dakar, eta ondorioz komunitatea ez-komunitate baten oldearen eraginez desegitea eta jatorrizko identitate soziala galtzea.
Konstruktibismoa (artea)
El Lissitzky (1920)
Konstruktibismoa 1917ko Iraultzaren ondoren Sobietar Batasunean garatu zen arte mugimendua izan zen, artea iraultzaren eta sozialismoaren konstrukzioaren alde jartzen zuena. Zinean, argazkilaritzan eta diseinu grafikoan eragin nabarmena izan zuen, eta adierazpide artistiko horiek kultura sozialista baten aldeko propaganda tresna bilakatu ziren, hala nola konposizio dinamikoak eta kontraste garbiak sortuz, mezu labur eta argiak txertatuz eta muntaia zainduz, herriaren arreta erakartzeko. Arkitekturan ere eragina izan zuen eta horretan funtzionaltasuna ezarri zuen irizpide nagusitzat. Edertasuna goraipatzen zuen arte burgesaren aurka, zuzena eta baliagarria izatea izan behar ziren sorkuntzarako irizpide nagusiak. Ildo horretatik, kubismoa inspirtazio iturria nagusia izan zen ,haren forma geometriko garbiekin. Aldi berean, industria eta teknologia goraipatzen zen, eta horrela artista industrialaren figura aldezten zuten, masari zuzendutako artea egiten zuena.
Arkitekturan, konstruktibismoa beira eta altzairuaren erabilera lehenetsi zituen, industria, ingeniaritza eta teknologia artearen oinarri izan behar zirelako printzipioarekin bat.
Konstruktibismoa 1920 eta 1930ko hamarkadetan garatu zen bereziki eta Alexander Rodchenko, Vladimir Tatlin eta El Lissitzky izan ziren ordezkari nagusiak. Mendebaldeko Europan ere eragina izan zuen, eta Bauhaus mugimenduarekin hainbat printzipio eta teknika partekatu zituen.
Alexander Rodchenkoren argazkia.
Sortzapena
Sortzapen-printzipioa transakzioak eta egitate ekonomikoak gertatu edo sortu egiten diren unean, sortzapen-datan alegia, erregistratu behar direla ezartzen duen kontabilitate-printzipio eta araua da, horiei dagozkien diru-fluxuak (ordaintzea eta kobratzea) noiz gertatzen diren kontuan hartu gabe. Adibidez, enpresa batek papera erosteko eskaera egin eta jasotzen badu 2018 urtean, horren ordainketa 2019an izan arren, paperaren erosketa 2018 urteko kontabilitatean jaso behar du, eta 2019 urtean ordainketa egin dela. Sortzapen-printzipioa enpresak finantza-egoeraren irudi zintzoa eman dezan beharrezkotzat hartzen den printzpioetako bat da.
Beste hizkuntzetan: ingelesez, accrual principle; gaztelaniaz, principio de devengo.